Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w ramach zadań wynikających z zapisów ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. 2023 poz. 208 z późn. zm.), prowadzi postępowania powypadkowe i wypłaca jednorazowe odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, a także zajmuje się działaniami prewencyjnymi na rzecz zmniejszenia liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych rolników.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:
- ubezpieczonemu (rolnikowi, domownikowi, pomocnikowi rolnika), który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,
- członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.
Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:
- spowodował wypadek umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa lub
- będąc w stanie nietrzeźwości, lub będąc pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych, lub innych środków o podobnym działaniu, sam w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku.
Definicja wypadku
W rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników, za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności:
-
na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub
-
w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, albo w drodze powrotnej, lub
-
podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej lub w związku z wykonywaniem tych czynności, lub
-
w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt. 3 albo w drodze powrotnej.
Przyczyny i okoliczności wypadków
Do wypadków w gospodarstwach rolnych dochodziło najczęściej wskutek niewłaściwej organizacji pracy tj. złego stanu nawierzchni podwórzy i ciągów komunikacyjnych, bałaganu w obejściu gospodarstwa oraz w pomieszczeniach produkcyjnych, braku odpowiednich przejść i dojść, nieprawidłowego sposobu wchodzenia i schodzenia z maszyn rolniczych, niestosowania drabin i podestów przy pracy na wysokości oraz niewłaściwej obsługi zwierząt i postępowania z nimi, nieużywania ochron (przede wszystkim braku odpowiedniego obuwia roboczego lub noszenia nieodpowiedniego), niewłaściwego uchwycenia i trzymania narzędzi oraz niewłaściwego zabezpieczenia maszyn, urządzeń i narzędzi podczas postoju lub w ruchu, braku lub niewłaściwego stanu osłon i zabezpieczeń maszyn i urządzeń oraz użytkowania nieprawidłowo skonstruowanych drabin, braku poręczy i barierek, wystające progi i niezabezpieczenia otworów zrzutowych i kanałów gnojowych.
Powodem wielu wypadków było również niewłaściwe tempo pracy i pośpiech, niedostateczna koncentracja na wykonywanej pracy, nadmierny wysiłek fizyczny rolnika i warunki atmosferyczne.
Statystyki 2023
W 2023 roku rolnicy zgłosili do KRUS 10 709 wypadków, o 940 (8,1%) mniej niż w roku ubiegłym. Wypłacono 8 422 jednorazowe odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej, tj. o 414 (4,7%) mniej niż w roku 2022. Wypłacono 45 jednorazowych odszkodowań z tytułu śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej, które stanowiły 0,53% wszystkich wypadków zakończonych wypłatą świadczeń w 2023 roku. Najwięcej osób zostało poszkodowanych wskutek „upadku osób – 4 235 (50,3% wszystkich wypłaconych odszkodowań); „uderzeń, przygnieceń przez zwierzęta”- 1 060 poszkodowanych (12,6% wypadków); „pochwyceń i uderzeń przez części ruchome maszyn i urządzeń – 936 wypadków (11,1%). W 2023 roku, podobnie jak w roku ubiegłym, wskaźnik wypadkowości mierzony liczbą decyzji przyznających odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej na 1 000 ubezpieczonych wyniósł 8,0.