Problematyka zwalczania nadużyć związanych z wyłudzeniami podatku od towarów i usług (VAT) w polskim systemie prawnym jest obecna od wprowadzenia tego rodzaju podatku do obrotu gospodarczego w 1993 r. Jednak pierwsze przepisy karne dotyczące ścigania tego rodzaju czynów pojawiły się dopiero w 1997 r., gdy do Ustawy Karnej Skarbowej wprowadzono przepisy odwołujące się wprost do zachowań naruszających obowiązki określone w ustawie o podatku od towarów i usług.
Kolejne rozszerzenie sankcji karnych nastąpiło w Kodeksie karnym skarbowym z 10 września 1999 r.3 Jednak w ocenie ustawodawcy nadal nie spełniały one oczekiwań co do faktycznego zwalczania przestępstw VAT-owskich. Problemem, na który zwracano uwagę, była konieczność ustalenia i wykazania uszczuplenia należności podatkowej, co sprawiało, że ściganie tych czynów było nieefektywne, a orzekane kary nie zapewniały skutecznej walki z tego rodzaju przestępczością. Istniejące niezależnie od sankcji karnych środki o charakterze administracyjnym w zakresie zwalczania nadużyć w podatku od towarów i usług również okazały się niewystarczające. Dlatego też powstała koncepcja zmiany tego stanu rzeczy poprzez wprowadzenie – oderwanych od konieczności wykazywania związku pomiędzy czynem a uszczupleniem podatkowym – przepisów karnych, które penalizowałyby już samo wystawienie nierzetelnego dokumentu w postaci faktury (fałsz materialny) albo faktur poświadczających nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publiczno-prawnej (fałsz intelektualny). Jej realizacja nastąpiła poprzez przyjęcie 10 lutego 2017 r. ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw4 dodających do rozdziału XXXIV – Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów – art. 270a, art. 271a oraz art. 277a – 277d.
W raporcie analizujemy przebieg procesu legislacyjnego wprowadzającego wskazane wyżej przestępstwa wraz ze wskazaniem motywów wprowadzenia nowych typów przestępstw przeciwko dokumentom do polskiego systemu prawa karnego oraz przeprowadzamy szczegółową analizę dogmatyczną ich treści. Następnie pokazujemy tło statystyczne w całym okresie obowiązywania tych nowych przepisów, tj. w latach 2017–2022, oraz dokonujemy – w oparciu o przeprowadzone badania spraw karnych – analizy funkcjonowania tych przepisów w praktyce, w tym w szczególności – czy spełniły one nadzieje pokładane wraz z ich wprowadzeniem w skutecznym zwalczaniu przestępstw wyłudzania podatku od towarów i usług.
Pełny raport: 2024_AWS_K_Buczkowski_i_inni_Przestepstwa_zwiazane_kor-1-2.pdf (iws.gov.pl)